کد مطلب:5375 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:134
ارزش صلوات
«إِنَّ اللَّهَ وَمَلائِكَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیًما» [1] ؛ همانا خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می فرستند ، پس شما ای مؤمنان بر او صلوات بفرستید و سلام گوئید (تسلیم فرمانش باشید).
«صلاة» در اصل به معنای انعطاف است و صلاة خدا بر پیامبرش به معنای انعطاف قرین با رحمت به پیامبر است و چون در این جا «صلاة» مقید نیست، لذا انعطاف كامل و مطلق خداوند را نسبت به پیامبرش می رساند. قبل از این كه خداوند از مؤمنین بخواهد كه بر پیامبرش درود بفرستند، خود و فرشتگانش بر او درود و صلوات می فرستند و صلوات مؤمنین نیز انعطاف آنان به وسیله درخواست رحمت برای آن حضرت است. در تفسیر صافی آمده است كه صلوات خدا بر پیامبر، به پاكی یاد كردن آن حضرت و ستودن اوست و از سوی مردم دعا كردن و طلب رحمت برای اوست و اقرار نمودن به فضل و مقام والایش و تصدیق فرمانش و اطاعت بی چون و چرا از اوامرش و اجتناب و دوری جستن از نواهیش و سلام بر او، یعنی تسلیم به ولایت و هر چه او آورده است.
یا سید الأنام درود جناب تو
ورد زبان ما است مه و سال و صبح و شام
نزدیك تو چه فرستیم ما ز دور
در دست ما همین صلوات است والسلام
و همانا این درود فرستادن خداوند بر پیامبرش به مراتب بالاتر و فضیلتش افزون تر است از شرافت آدم [2] كه ملائك را فرمان به سجده اش داد، زیرا در آن جا خداوند نمی تواند شریك آنان در آن فعل باشد، ولی در این جا خداوند همراه فرشتگان و تمام مؤمنان بر پیامبر صلوات و درود می فرستند.
عقل دوراندیش می داند كه تشریفی چنین
هیچ دین پرور ندید و هیچ پیغمبر نیافت
این عظمت و مقام والایی است كه خداوند، خود، قبل از ملائكه و بندگانش بر این انسان كامل صلوات فرستد و آن گاه تمام فرشتگان و مردم را دستور فراوان دهد كه بر او صلوات بفرستید و سلام و تعظیم كنید و در برابر فرمانش گردن نهید.
به جامه خانه دین خلعت درود و سلام
چو گشت دوخته بر قامت تو آمد راست
نشان حرمت صلوا علیه بر نامت
نوشته اند و چنین منصبی شریف تورا است
آری ! او یك انسان عادی نیست هرچند از میان شما مردم برخاسته. از یاد نبرید كه خداوند تمام جهان هستی را به خاطر وجود مقدسش آفریده است كه در حدیث قدسی چنین آمده است:
«لَولاك لَما خَلَقْتُ الأفْلاكَ» [3] .
و اصل وجود آمدی از نخست
دگر هرچه موجود شد فرع تست
ندانم كدامین سخن گویمت
كه والاتری زآنچه من گویمت
تو را عز «لولاك» تمكین بس است
ثنای تو طه و یاسین بس است
كلمه «یصلون» كه مضارع است، معنای پیوستن دارد، بر همین اساس همواره خدا و فرشتگان بر او درود و رحمت می فرستند. «سلموا» نیز ممكن است به دو معنی بیاید:
الف) تسلیم در برابر فرمان ها و اوامر پیامبر، چنان كه خداوند در آیه ای دیگر فرموده است:
«ثُمَّ لاَ یَجِدُواْ فِی أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَیْتَ وَیُسَلِّمُواْ تَسْلِیًما» [4] ؛ و آن گاه مؤمنان از قضاوت و داوری تو هرگز در دل خود ناراحت نشوند و كاملا تسلیم فرمانت باشند.
ابوبصیر از امام صادق علیه السلام سؤال كرد كه معنای تسلیم در این آیه چیست؟
حضرت علیه السلام فرمود: «هو التسلیم له فی الأمور»؛ كاملاً در برابر او سر تسلیم فرود آورند و اطاعتش كنند.
ب) به معنای سلام فرستادن بر پیامبر و گفتن «السلام علیك» به آن حضرت است، كه معنای آن دعا برای سلامتی او، در پیشگاه رب الأرباب است.
«صلاة» در اصل به معنای انعطاف است و صلاة خدا بر پیامبرش به معنای انعطاف قرین با رحمت به پیامبر است و چون در این جا «صلاة» مقید نیست، لذا انعطاف كامل و مطلق خداوند را نسبت به پیامبرش می رساند. قبل از این كه خداوند از مؤمنین بخواهد كه بر پیامبرش درود بفرستند، خود و فرشتگانش بر او درود و صلوات می فرستند و صلوات مؤمنین نیز انعطاف آنان به وسیله درخواست رحمت برای آن حضرت است. در تفسیر صافی آمده است كه صلوات خدا بر پیامبر، به پاكی یاد كردن آن حضرت و ستودن اوست و از سوی مردم دعا كردن و طلب رحمت برای اوست و اقرار نمودن به فضل و مقام والایش و تصدیق فرمانش و اطاعت بی چون و چرا از اوامرش و اجتناب و دوری جستن از نواهیش و سلام بر او، یعنی تسلیم به ولایت و هر چه او آورده است.
یا سید الأنام درود جناب تو
ورد زبان ما است مه و سال و صبح و شام
نزدیك تو چه فرستیم ما ز دور
در دست ما همین صلوات است والسلام
و همانا این درود فرستادن خداوند بر پیامبرش به مراتب بالاتر و فضیلتش افزون تر است از شرافت آدم [2] كه ملائك را فرمان به سجده اش داد، زیرا در آن جا خداوند نمی تواند شریك آنان در آن فعل باشد، ولی در این جا خداوند همراه فرشتگان و تمام مؤمنان بر پیامبر صلوات و درود می فرستند.
عقل دوراندیش می داند كه تشریفی چنین
هیچ دین پرور ندید و هیچ پیغمبر نیافت
این عظمت و مقام والایی است كه خداوند، خود، قبل از ملائكه و بندگانش بر این انسان كامل صلوات فرستد و آن گاه تمام فرشتگان و مردم را دستور فراوان دهد كه بر او صلوات بفرستید و سلام و تعظیم كنید و در برابر فرمانش گردن نهید.
به جامه خانه دین خلعت درود و سلام
چو گشت دوخته بر قامت تو آمد راست
نشان حرمت صلوا علیه بر نامت
نوشته اند و چنین منصبی شریف تورا است
آری ! او یك انسان عادی نیست هرچند از میان شما مردم برخاسته. از یاد نبرید كه خداوند تمام جهان هستی را به خاطر وجود مقدسش آفریده است كه در حدیث قدسی چنین آمده است:
«لَولاك لَما خَلَقْتُ الأفْلاكَ» [3] .
و اصل وجود آمدی از نخست
دگر هرچه موجود شد فرع تست
ندانم كدامین سخن گویمت
كه والاتری زآنچه من گویمت
تو را عز «لولاك» تمكین بس است
ثنای تو طه و یاسین بس است
كلمه «یصلون» كه مضارع است، معنای پیوستن دارد، بر همین اساس همواره خدا و فرشتگان بر او درود و رحمت می فرستند. «سلموا» نیز ممكن است به دو معنی بیاید:
الف) تسلیم در برابر فرمان ها و اوامر پیامبر، چنان كه خداوند در آیه ای دیگر فرموده است:
«ثُمَّ لاَ یَجِدُواْ فِی أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَیْتَ وَیُسَلِّمُواْ تَسْلِیًما» [4] ؛ و آن گاه مؤمنان از قضاوت و داوری تو هرگز در دل خود ناراحت نشوند و كاملا تسلیم فرمانت باشند.
ابوبصیر از امام صادق علیه السلام سؤال كرد كه معنای تسلیم در این آیه چیست؟
حضرت علیه السلام فرمود: «هو التسلیم له فی الأمور»؛ كاملاً در برابر او سر تسلیم فرود آورند و اطاعتش كنند.
ب) به معنای سلام فرستادن بر پیامبر و گفتن «السلام علیك» به آن حضرت است، كه معنای آن دعا برای سلامتی او، در پیشگاه رب الأرباب است.
[1] احزاب (33) آيه 56.
[2] محقّق ارجمند آقاي اخوان، در نوشتاري آورده اند: مگر خدا بر آدم درود نمي فرستاد؟
[3] بحارالانوار، ج 16 ، ص 406 ، ح 1 .
[4] نساء (4) آيه 65.